सोनिशा थापा, अमेरिका
१७ सेप्टेम्बर, १९५७ मा अमेरिकाको न्यूयोर्क शहरमा संयु
क्त राष्ट्रसंघका लागि तात्कालिन नेपाली राजदूत हृषिकेश शाहमाथि छुरा प्रहार भयो । अमेरिकाका बिदेश मन्त्री जोन फोस्टर डलेस वासिङ्टनबाट न्यूयोर्क ओर्लिएर अस्पतालको शैय्यामा भेट्न मात्रै पुगेनन, अमेरिकी सरकारद्धारा सुरक्षा प्रदान गर्न नसकेकोमा अमेरिकाको संघीय सरकारका तर्फबाट क्षमा याचना गरे । त्यत्ति मात्रै नभएर राष्ट्रसंघका लागि अमेरिकी राजदूतले राष्ट्रसंघ महासभालाई सम्बोधन गर्दै सबैका सामुन्ने उक्त घटनाप्रति खेद प्रकट गरे ।
घटना भएको दिन बेलुकीपख उनी सधैं झैँ डेरा नजिकै रहेको न्यूयोर्क म्यानहटनको सेन्ट्रल पार्कमा टहलिन निस्किएका थिए । त्यतिबेला दुई जना काला जातीका आएर उनीसंग चुरोट मागे । उनले चुरोट दिनका लागि चुरोटको बट्टा निकाले, तर बट्टा खाली रहेको त्यसमा चुरोट नदेखेपछि उनीहरुले उनको छातीमा छुरा प्रहार गरे र उनको पर्सबाट ९५ अमेरिकी डलर र हातको घडी समेत लुटेर लगे । छुरा प्रहारबाट रगताम्य हुने गरि उनी घाईते भए । नजिकै फिफ्थ एभिन्युमा रहेको डेरासम्म जसोतसो उनी हिँडेरै पुगे र त्यहाँबाट उनलाई परिवारले न्युयोर्क अस्पतालमा भर्ना गरे । ३३ बर्षिय राजदूतको अवस्था सामान्य नै थियो र उनी खतरामुक्त थिए ।
त्यतिबेला प्रकाशित हुने अमेरिकी अखबारहरुमा न्यूयोर्कमा नेपाली राजदूतमाथि लुटपाट र छुरी प्रहार, कुटनीतिज्ञमाथि आक्रमण , राजदूत लुटिए, राजदूतमाथि छुरी प्रहार लगायतका शिर्षकमा खबरहरु छापिए । राजदूत शाहले त्यस घटनालाई एउटा दु:खद दुर्घटनाका रुपमा मात्र लिएको र यस्तो घटना जहाँ तहीं जो कोहीमाथि पनि घट्न सक्छ, आफ्नै देशको राजधानीमा समेत हुन सक्छ भनी बयान दिए । त्यस घटनाले संसारभर चर्चा परिचर्चा पायो । संयुक्त राष्ट्रसंघको मुख्यालय रहेको न्यूयोर्कमा त्यतिबेला बाह्रौं बार्षिक महासभाका लागि विश्वभरका नेता, कुटनीतिज्ञ, पत्रकार लगायतका प्रतिनिधिहरु संसारभरबाट जम्मा भएका थिए । त्यति नै बेला न्यूयोर्कमा यसरी एउटा कुटनीतिज्ञमाथिको आक्रमण सामान्य थिएन । यसले न्यूयोर्कको समग्र सुरक्षा ब्यबस्थामाथि नै प्रश्न खडा गर्यो । त्यस घटनामा अमेरिकी सरकार ज्यादै गम्भीर रुपमा प्रस्तुत भयो । अमेरिकाको स्थानीय, प्रान्तिय र संघीय सरकारले समेत गम्भीरता देखायो । केही सोभियत युनियन खेमाका अखबार र रेडियोहरुले त्यस घटनालाई रंङ्गभेदको घटनासंग समेत जोडे । त्यस्तै तिनले न्यूयोर्क लुटेराहरुको शहर हो र त्यो बस्नका लागि सुरक्षित छैन भन्ने किसिमबाट पनि खबरहरु चलाए ।
अमेरिकी बिदेश मन्त्रालयले अघिल्लो दिन टेलिग्राम नै पठाईसकेको भए पनि अर्को दिन १९ सेप्टेम्बरमा घटना भएको दुई दिन पछि त्यहाँका तात्कालिन बिदेश मन्त्री जोन फोस्टर डलेस वासिङ्टनबाट न्यूयोर्क उत्रिए । डलेस घाईते शाह उपचाररत अस्पतालको शैय्यामा नै पुगेर उनीसंग भेट गरे । उनले घटनाप्रति अफसोच जनाउँदै राजदूतलाई सुरक्षा प्रदान गर्न आफूहरु चुकेकोमा क्षमायाचना माग्दै शीघ्र स्वास्थ्यलाभको कामना गरे । आफूलाई भेट्न आएका डलेसले शाहलाई कस्तो छ भनी गरेको प्रश्नमा उनले आफ्नो छातीमा बाँधिएको सेतो पट्टि देखाउँदै आफूलाई अंझै केही दु:खाई र पीडा रहेको बताएका थिए ।
पीडित राजदूत शाहसंग त्यहाँका स्थानिय प्रहरीका जासूसले उनीहरुको हुलियाबारे जानकारी लिए साथै उनलाई हमला गरिएको स्थान देखाउन समेत अनुरोध गरे । शाहले देखाएको स्थान र हुलियाका आधारमा प्रहरीले त्यहीँका ब्रुकलिन निवासी दुई जना हब्सीहरु पहिचान गरे । सेप्टेम्बर ३० का दिन उनीहरुलाई स्थानीय प्रहरीले सोधपुछका लागि नियन्त्रणमा लियो । पक्राउ पर्नेमध्ये एकजना ४२ बर्षे लरेन्स जोन्स र अर्को २८ बर्षिय रोबर्ट बिम्बर्ग नामक ब्यक्तिहरु थिए । उनीहरुको साथबाट शाहको चुरोटको बट्टा बरामद भएको जनाएको थियो प्रहरीले ।
१७ सेप्टेम्बरका राती अस्पतालमा भर्ना भएका शाह ०२ अक्टोबरमा अस्पतालबाट डिस्चार्ज हुनासाथ सिधै संयुक्त राष्ट्रसंघ मुख्यालमा नेपालका तर्फबाट सम्बोधन गर्न गएका थिए ।
त्यतिबेला अमेरिका सरकारले नै यत्ति उच्च स्तरबाट चासो देखाउने किसिमको नेपालको हैसियत थियो भन्ने देखाउँछ यो घटनाले जुन अहिले छैन ।
[सोनिशा थापाको फेसबुकमा राखिएको सामग्रीलाई पाठकहरुका लागि पठनिय हुने ठानी केही संपादन सहित प्रकाशित – संपादक]